Nowy mechanizm obejmie trzy grupy opakowań: plastikowe butelki do 3 litrów, puszki metalowe do 1 litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Butelki szklane bezzwrotne (jednorazowego użytku) nie są objęte systemem i nie dolicza się do nich kaucji. Za pierwsze dwa rodzaje opakowań konsument zapłaci kaucję w wysokości 50 groszy, natomiast za butelkę szklaną złotówkę.
Kwota kaucji zostanie doliczona w chwili zakupu, a klient odzyska ją przy zwrocie opakowania – bez konieczności okazywania paragonu. Warunkiem będzie jednak oznaczenie opakowania specjalnym logotypem systemu. Wysokość kaucji będzie każdorazowo określana rozporządzeniem ministra właściwego ds. klimatu.
Zwracane butelki czy puszki będzie można oddać w dużych sklepach o powierzchni powyżej 200 m², które ustawowo mają obowiązek przyjmowania opakowań, a także w mniejszych punktach handlowych, jeśli dobrowolnie przystąpią do systemu. Ministerstwo chce, by w każdej gminie powstał co najmniej jeden stacjonarny punkt odbioru. Dodatkowo operatorzy planują wprowadzenie automatów kaucyjnych – tzw. butelkomatów – również poza sklepami.
Obowiązki przedsiębiorców
System kaucyjny obejmie nie tylko sprzedawców, lecz także producentów i importerów napojów. To oni będą odpowiedzialni za oznakowanie produktów, prowadzenie ewidencji liczby wprowadzanych na rynek opakowań oraz finansowanie systemu. Koszty jego funkcjonowania mają być pokrywane nie tylko z opłat producentów, ale również z niezwróconych kaucji i sprzedaży surowców uzyskanych w procesie recyklingu.
Sklepy detaliczne, poza obowiązkiem pobierania kaucji, muszą zapewnić klientom możliwość jej odzyskania. Oznacza to konieczność wygospodarowania miejsca na magazynowanie pustych opakowań lub inwestycję w automaty przyjmujące butelki i puszki. Również sprzedaż internetowa nie została zwolniona z nowych regulacji – przedsiębiorcy prowadzący e-commerce będą musieli zorganizować możliwość zwrotu opakowań np. w punktach partnerskich.
Cele i skutki regulacji
Polska implementuje w ten sposób dyrektywę SUP, która nakłada na państwa członkowskie obowiązek osiągnięcia wysokiego poziomu selektywnej zbiórki opakowań – 77% już w 2025 r. i 90% w 2029 r. Dodatkowo od 2025 r. plastikowe butelki będą musiały zawierać co najmniej 25% tworzywa z recyklingu, a od 2030 r. – 30%.
System kaucyjny ma więc nie tylko zachęcić konsumentów do zwrotu opakowań, ale także stworzyć stabilne źródło surowców wtórnych dla przemysłu. Eksperci wskazują, że może to być przełom w walce z zaśmiecaniem przestrzeni publicznej – w krajach takich jak Niemcy czy Litwa wskaźnik zbiórki opakowań przekracza 90%.
Ryzyko i sankcje
Przedsiębiorcy muszą liczyć się z poważnymi konsekwencjami w razie braku dostosowania do nowych regulacji. Za nieprzystąpienie do systemu, brak oznakowania produktów czy niewywiązywanie się z obowiązku prowadzenia ewidencji przewidziane są kary administracyjne, które mogą sięgać nawet 500 tys. zł. Dodatkowo, w przypadku nieosiągnięcia wymaganych poziomów recyklingu, wprowadzający napoje będą zobowiązani do uiszczenia opłaty produktowej.
Podsumowanie
Wdrożenie systemu kaucyjnego to rewolucja w podejściu do gospodarowania odpadami opakowaniowymi. Dla konsumentów oznacza to prosty mechanizm odzyskania pieniędzy za zwrócone butelki i puszki, dla przedsiębiorców – konieczność wprowadzenia nowych procedur i inwestycji. Październik 2025 r. to data graniczna, która wymaga od firm szybkiego działania, by uniknąć sankcji i zapewnić zgodność z unijnymi wymogami.
Przemysław Ostrowski – adwokat KPTS Law Office – System kaucyjny to ważna zmiana prawa zarówno dla przedsiębiorców, jak i konsumentów – wymaga od firm sprawnej adaptacji do nowych obowiązków rejestracyjnych i sprawozdawczych. W praktyce kluczem do sukcesu będzie odpowiednie komunikowanie zasad oraz inwestycja w infrastrukturę przyjmowania opakowań.
Warto pamiętać, że kary za nieprzystąpienie do systemu czy błędy w realizacji obowiązków mogą być dotkliwe. To absolutnie ostatni dzwonek na przeprowadzenie audytów wewnętrznych i przygotowanie planu wdrożenia, co pozwoli na uniknięcie sankcji i kosztownych pomyłek.
źródło: GOV, Money, Poradnik Przedsiębiorcy