Według danych Urzędu do Spraw Cudzoziemców, w Polsce legalnie przebywa 1,58 mln obywateli Ukrainy. Blisko milion z nich przebywa w Polsce na podstawie przepisów Ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, która z kolei szczególny status obywateli Ukrainy nakazuje uznać za formę ochrony czasowej, która zresztą przysługuje naszym sąsiadom na podstawie decyzji Komisji Unii Europejskiej.
Nowe przepisy przedłużają funkcjonowanie tego rozwiązania, ale równocześnie ograniczają niektóre uprawnienia, szczególnie w sferze świadczeń socjalnych i zdrowotnych.
Ograniczenia w dostępie do opieki zdrowotnej
Największe zmiany weszły w życie 30 września 2025 roku. Dorosłym obywatelom Ukrainy, którzy nie posiadają ubezpieczenia w Polsce, przestało przysługiwać prawo do szeregu świadczeń, m.in.:
• leczenia stomatologicznego,
• refundacji leków i wyrobów medycznych dostępnych w aptece.
Uprawnienia zachowały dzieci i młodzież do 18. roku życia – nadal korzystają one z większości świadczeń jak dotychczas. Co istotne, leczenie rozpoczęte przed 30 września będzie kontynuowane do jego zakończenia, nawet jeśli pacjent w trakcie osiągnie pełnoletność.
Świadczenia rodzinne powiązane z pracą i nauką
Do końca stycznia 2026 roku świadczenia rodzinne, w tym 800+, będą wypłacane na dotychczasowych zasadach. Od lutego 2026 roku zostaną wprowadzone dodatkowe warunki – rodzic ubiegający się o świadczenie będzie musiał być aktywny zawodowo i uzyskiwać co najmniej 50% minimalnego wynagrodzenia (2333 zł brutto w 2025 roku).
Ponadto dzieci muszą uczęszczać do polskiej szkoły. ZUS będzie co miesiąc weryfikował spełnianie tych warunków, a brak aktywności zawodowej lub wyjazd z Polski będzie skutkował wstrzymaniem wypłaty.
Zakwaterowanie – nowe zasady od listopada 2025 r.
Od 1 listopada 2025 roku zmieniają się wymogi dla ośrodków zbiorowego zakwaterowania. Minimalna liczba mieszkańców uprawniająca do uznania ośrodka za obiekt zbiorowy rośnie z 10 do 20.
Pomoc w zakwaterowaniu i wyżywieniu będzie – tak jak dotychczas – dostępna tylko dla grup szczególnie wrażliwych, m.in. dzieci, seniorów po 60. i 65. roku życia, emerytów oraz osób z niepełnosprawnościami. Odpłatność za pobyt została ustalona na 15 zł dziennie za osobę.
Nowe obowiązki od stycznia 2026 roku
Kolejne regulacje wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku. Cudzoziemcy będą musieli osobiście stawić się przy składaniu wniosku o nadanie numeru PESEL. Równocześnie nastąpi integracja baz danych instytucji publicznych, co pozwoli skuteczniej monitorować uprawnienia cudzoziemców i eliminować próby wyłudzania świadczeń.
Podsumowanie
Nowelizacja specustawy o pomocy obywatelom Ukrainy oznacza kontynuację wsparcia, ale w bardziej rygorystycznej formie. Szczególne formy pomocy co do zasady przedłużono, lecz równocześnie ograniczono dostęp do świadczeń zdrowotnych dorosłym bez ubezpieczenia oraz powiązano świadczenia rodzinne z aktywnością zawodową i nauką dzieci.
– Statystyki pokazują, że zdecydowana większość obywateli Ukrainy podejmuje w Polsce aktywność zawodową, odprowadza składki do ZUS, a co za tym idzie – nie ma się czego obawiać w kontekście wrześniowej nowelizacji – mówi apl. adw. Kacper Marciniak z Kancelarii KPTS – zmiany: te które w życie już weszły i te, które wchodzić będą w nadchodzących miesiącach, wynikały raczej z określonej koniunktury politycznej i „wymierzone” zostały w niewielką grupę, która pozostaje bezrobotna.
źródło: Portal Samorządowy, Medonet, TVN24