Niedozwolone postanowienia umowne – czego nie możesz umieścić w treści umowy?

Wbrew myśleniu niektórych przedsiębiorców, w treści umowy nie możesz umieścić wszystkiego – a podpis konsumenta nie jest jednoznaczną akceptacją jej warunków. To ważny temat, bo dotyczy wszystkich umów zawieranych przez firmy z konsumentami.

Lista „niedozwolonych postanowień umownych” została zamieszczona w art. 385³ i uzupełnia klauzulę generalną art. 385¹ § 1 Kodeksu cywilnego. Lista obejmuje te postanowienia, które są najczęściej spotykane w praktyce oraz są uznawane za “sprzeczne z dobrymi obyczajami i tym samym rażąco naruszają interesy konsumenta”. Co je wyróżnia? Przede wszystkim nierównomierne rozłożenie praw, obowiązków i ryzyka między stronami, prowadzące do zachwiania równowagi kontraktowej. W skrócie – takie postanowienia stawiają konsumenta w gorszym położeniu.

Przykłady niedozwolonych postanowień umownych

Art. 385³ Kodeksu cywilnego informuje o tym, jakie typy postanowień są niedopuszczalne w umowach oraz wpisy, o jakich skutkach nie powinny się tam znaleźć. W celu znalezienia konkretnych przykładów warto odwiedzić stronę https://www.rejestr.uokik.gov.pl/. Tam publikowane są przykłady z życia, które faktycznie znalazły się w umowach – możemy je filtrować np. według branż lub zagadnień.

Do Rejestru wpisywane są postanowienia uznane za niedozwolone prawomocnym wyrokiem Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. 

 

Poniżej podajemy przykłady kilku z nich:

USŁUGI FINANSOWE: „Zabezpieczeniem spłaty pożyczki będzie podpisanie przez Pożyczkobiorcę weksla na dziesięciokrotność kwoty pożyczki. W przypadku terminowej spłaty pożyczki weksel będzie zwrócony Pożyczkobiorcy lub zniszczony przez Pożyczkodawcę”

USŁUGI FINANSOWE: „Od niespłaconej w terminie raty Pożyczkobiorca zapłaci Pożyczkodawcy opłaty karne w wysokości 200 złotych w stosunku dziennym”

NIERUCHOMOŚCI: „Nabywca zobowiązuje się do indywidualnego wykończenia Lokalu. Za szkody powstałe w toku indywidualnych prac wykończeniowych odpowiada Kupujący”

INNE USŁUGI: “Wadliwe przygotowanie pomieszczenia do wykonania dzieła wyłącza odpowiedzialność Wykonawcy za prawidłowy montaż dzieła”

INNE USŁUGI: „W przypadku oczywiście nieuzasadnionej reklamacji Zamawiający zostanie obciążony kosztami podjętych czynności ekipy serwisowej”

INNE USŁUGI: “Właściciel sklepu zastrzega sobie prawo do jednostronnej zmiany postanowień niniejszego regulaminu w każdej chwili i bez konieczności uzasadniania przyczyny”

HANDEL ELEKTRONICZNY: “Przyjęcie przez Klienta przesyłki bez zastrzeżeń powoduje wygaśnięcie roszczeń z tytułu ubytku lub uszkodzenia”

INNE USŁUGI: “Po zakończeniu danego etapu prac Wykonawca zgłosi to wykonanie Zamawiającemu pocztą elektroniczną, po czym w terminie 7 dni Zamawiający dokona odbioru prac. W przypadku braku odpowiedzi lub przystąpienia do odbioru uznaje się dany etap za odebrany”

SPRZEDAŻ KONSUMENCKA: “Odbierając towar Nabywca jest zobowiązany do sprawdzenia, czy przesyłka nie posiada uszkodzeń powstałych podczas transportu. Warunkiem rozpatrzenia ewentualnej reklamacji jest spisanie w obecności pracownika Poczty Polskiej Protokołu Reklamacji”

Jak w praktyce wygląda uznanie postanowienia za niedozwolone?

Sama zgodność treści postanowienia konkretnej umowy z art. 385³ Kodeksu cywilnego jeszcze nie przesądza o jego bezskuteczności. Funkcja art. 385³ sprowadza się do ustanowienia pewnego „domniemania”, że klauzula umowna o określonej treści jest „zakazanym postanowieniem umownym”. Niektórzy twierdzą, że jest to reguła interpretacyjna. To z kolei wskazuje na to, że w razie gdyby pojawiały się wątpliwości co do tego, czy określona klauzula powinna się w ogóle w umowie znaleźć, należy je przesądzić, na rzecz uznania danego postanowienia za niedozwolone. Nie zostaje ono jednak uznane za takie, gdy zostało indywidualnie uzgodnione.

Art. 385³ Kodeksu cywilnego

Przytaczamy również samą treść art. 385³ Kodeksu cywilnego:

„W razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:

1) wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie;

2) wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;

3) wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony;

4) przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;

5) zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;

6) uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju;

7) uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie;

8) uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta;

9) przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy;

10) uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;

11) przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową;

12) wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania;

13) przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy;

14) pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;

15) zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia;

16) nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy;

17) nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego;

18) stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia;

19) przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia;

20) przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy;

21) uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności;

22) przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta;

23) wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.”

Czytaj Więcej

Krótszy okres próbny, dodatkowe urlopy i wiele udogodnień dla rodziców – weszła w życie rewolucyjna nowelizacja Kodeksu pracy

26 kwietnia 2023 roku weszła w życie nowelizacja Kodeksu pracy. Eksperci mówią, że przyniosła ona ze sobą największe zmiany od lat, zarówno dla pracowników, jak i pracodawców. Nowelizacją powinni zainteresować się przede wszystkim rodzice oraz wszyscy ci, którzy pracują obecnie w oparciu o umowę na czas określony i okres próbny. 

Dlaczego zmiany zostały wprowadzone? Jednym z powodów jest dostosowanie naszego prawa do przepisów dwóch dyrektyw unijnych. Pierwsza z nich dotyczy przejrzystych i przewidywalnych warunków pracy w Unii Europejskiej, a druga work-life balance, które jest niezbędne w życiu każdego pracownika, szczególnie wśród rodziców i opiekunów.

Nowe urlopy i zwolnienia

Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadza nowe urlopy, m.in. na opiekę nad niesamodzielnym rodzicem lub chorym partnerem. Z kolei młodzi rodzice otrzymali możliwość wnioskowanie o dłuższy urlop rodzicielski oraz wyższy zasiłek macierzyński. 

• Według wprowadzonych zmian, pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni. Może on zostać wykorzystany po to, by zająć się osobą, która ze względów medycznych tej opieki potrzebuje i jest członkiem rodziny pracownika lub mieszka z nim w tym samym gospodarstwie domowym. Warto zaznaczyć, że urlop opiekuńczy nie jest płatny.
• Kolejną zmianą jest wprowadzenie zwolnienia z powodu siły wyższej. Pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego takie zwolnienie w wymiarze 2 dni lub 16 godzin. Dotyczy ono np. pilnych spraw rodzinnych związanych z chorobą lub wypadkiem. W czasie trwania tego zwolnienia, pracownik otrzymuje 50% wynagrodzenia. Aby takie zwolnienie otrzymać, pracownik musi zgłosić ten fakt najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia, a wyboru sposobu rozliczania go (dni lub godziny) należy dokonać w pierwszym wniosku złożonym w danym roku kalendarzowym – wybór jest wiążący w danym roku.
• Kolejna zmiana dotyczy urlopu ojcowskiego. Jeżeli pracownik wychowuje dziecko, to w dwóch sytuacjach przysługuje mu prawo do urlopu ojcowskiego w wymiarze do 2 tygodni, nie dłużej jednak niż do momentu ukończenia przez jego dziecko 1 roku (wcześniej dotyczyło to ukończenia przez dziecko 2 lat) lub upływu 1 roku (dotychczas do upływu 2 lat) od dnia uprawomocnienia się postanowienia orzekającego przysposobienie dziecka i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia.
• Urlop rodzicielski został wydłużony o 9 tygodni. Ta część urlopu jest nieprzenaszalna na drugiego rodzica. Urlop rodzicielski ojca nie jest też w żaden sposób uzależniony od tego, czy w chwili porodu matka dziecka jest zatrudniona lub obejmuje ją ubezpieczenie chorobowe. Wprowadzone zmiany obejmują również zakres wnioskowania o urlop i jego części. Urlop rodzicielski nie musi być wykorzystany bezpośrednio po macierzyńskim lub po poprzedniej części urlopu rodzicielskiego. Według nowelizacji urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo lub nie więcej niż w 5 częściach nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.

Zmiany dla zatrudnionych na okres próbny i czas określony

• Tak, jak przed wprowadzeniem nowelizacji, umowa na okres próbny może zostać zawarta między pracownikiem a pracodawcą na czas maksymalnie 3 miesięcy. Nie dotyczy to jednak każdego przypadku. Wprowadzone zmiany zakładają, że jeśli pracodawca docelowo ma zamiar zawrzeć z pracownikiem umowę o pracę na czas krótszy niż 6 miesięcy, umowa na czas określony ma trwać maksymalnie 1 miesiąc. Z kolei jeśli docelowa umowa o pracę zostałaby zawarta na czas określony, który jest dłuższy niż 6, ale krótszy niż 12 miesięcy – wtedy umowa na okres próbny może trwać maksymalnie 2 miesiące.

Nie jest to jednak niepodważalne – wprowadzono przepis, który wskazuje na to, że strony mogą 1 raz wydłużyć czas trwania umowy na okres próbny nie więcej niż o 1 miesiąc, jeśli jest to uzasadnione rodzajem wykonywanej pracy. Ponowne zatrudnienie na okres próbny przez tego samego pracodawcę nie jest możliwe, chyba, że praca miałaby dotyczyć obejmowania innego stanowiska. 

• Osoby zatrudnione w oparciu o umowę na czas określony również mają powody do radości, ponieważ dzięki nowelizacji otrzymały skuteczniejszą ochronę przed wypowiedzeniem umowy. Pracodawca musi od teraz uzasadnić swoją decyzję. Co więcej, musi również przedstawić zamiar wypowiedzenia umowy reprezentującej pracownika organizacji związkowej. 

Przejrzyste warunki zatrudnienia

• Nowelizacja Kodeksu pracy z 26 kwietnia 2023 roku zakłada przekazanie pracownikowi w terminie nie późniejszym niż 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy, informacji o warunkach zatrudnienia. Może ona trafić do pracownika drogą analogową – tradycyjną, czyli w postaci papierowej lub elektroniczną. Druga opcja dopuszczalna jest tylko w przypadku, gdy osoba otrzymująca informację jest w stanie ją wydrukować i przechować, z kolei pracodawca musi zachować dowód przekazania pracownikowi wszelkich wytycznych. Zmieniła się również sama treść informacji o warunkach zatrudnienia – została ona rozszerzona. Pracodawca nie później niż w terminie 30 dni od dnia dopuszczenia pracownika do pracy, musi poinformować go o nazwie instytucji zabezpieczenia społecznego, do której wpływają składki na ubezpieczenia społeczne związane ze stosunkiem pracy oraz informacje na temat ochrony związanej z zabezpieczeniem społecznym, zapewnianej przez pracodawcę. Wyjątek od tej reguły stanowi sytuacja, gdy pracownik sam wybiera instytucję zabezpieczenia społecznego.
• W sytuacji, gdy pracownik wyjeżdża za granicę na ponad 4 tygodnie, aby tam wykonać powierzone mu zadania służbowe, pracodawca musi przekazać mu dodatkową informację również w postaci papierowej lub elektronicznej, dotyczącą warunków pracy.
• Mówiąc o nowościach w zakresie informowania o warunkach zatrudnienia, należy wspomnieć o jeszcze jednym aspekcie, który dla pracowników może być sporym atutem. Otóż według nowelizacji Kodeksu pracy każdy zatrudniony u swojego pracodawcy na co najmniej 6 miesięcy może raz w roku wystąpić z prośbą (w postaci papierowego lub elektronicznego wniosku) o zmianę rodzaju umowy o pracę na czas nieokreślony lub o inne, lepsze (bardziej przewidywalne i bezpieczniejsze) warunki pracy, w tym m.in. dotyczące rodzaju wykonywanej pracy lub zatrudnieniu w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie dotyczy to pracowników, zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę na okres próbny. Pracodawca ma z kolei obowiązek w ciągu 1 miesiąca od dnia otrzymania wniosku udzielić odpowiedzi pracownikowi – jeśli ta będzie negatywna, pracodawca musi uargumentować swoją decyzję.

Przerwy oraz pory wykonywania pracy

• Nowelizacja zakłada również wprowadzenie dodatkowych przerw od pracy w trakcie trwania długiej “dniówki”. Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut. Jeśli trwa on dłużej niż 9 godzin – przysługuje mu dodatkowa przerwa trwająca co najmniej 15 minut. Jeśli czas pracy trwa dłużej niż 16 godzin, pracownikowi przysługuje kolejna (3.) przerwa, trwająca co najmniej 15 minut.
• Jeżeli pracownik wychowuje dziecko, które ma maksymalnie 8 lat, nie można bez jego zgody angażować go w pracę w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanym czasu pracy oraz delegować poza stałe miejsce wykonywania pracy.

Ochrona przed zwolnieniem

• Nie tylko osoby zatrudnione na czas określony zyskały dodatkową “ochronę przed zwolnieniem”. Dotyczy ona również kobiet w ciąży, przebywających na urlopie macierzyńskim, tych, które złożyły wniosek o udzielenie takiego urlopu lub jego części, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego albo jego części oraz mężczyzn, którzy złożyli wniosek o udzielenie urlopu ojcowskiego albo jego części, urlopu rodzicielskiego albo jego części. “Ochrona” trwa do dnia zakończenia tego urlopu. Pracodawca wówczas nie może prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub pracownikiem. Nie może również wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z takimi pracownikami – za wyjątkiem sytuacji, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca pracownicę lub pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.

Są również wyjątki od tych zasad. Jeśli pracownik złoży wniosek wcześniej niż w terminach określonych w art. 180 par. 9 k.p., art. 1821d par. 1 k.p. lub w art. 1823 par. 2 k.p. zakazy te zaczynają obowiązywać wcześniej. 7 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu ojcowskiego albo jego części, 14 dni, jeśli sytuacja dotyczy części urlopu macierzyńskiego oraz części urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i 21 dni, jeśli dotyczy to urlopu rodzicielskiego lub jego części.

Elastyczny system pracy

• Zmiany w tym zakresie są zdecydowanie korzystne dla pracownika. Obejmują one pracę zdalną, system pracy weekendowej i skróconego tygodnia pracy, przerywany system czasu pracy, ruchome i indywidualne rozkłady czasu pracy oraz obniżenie wymiaru czasu pracy. Taka elastyczna organizacja pracy dotyczy tych pracowników, którzy wychowują maksymalnie 8-letnie dziecko. Aby ubiegać się o zmianę systemu pracy, taki pracownik musi złożyć odpowiedni wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie maksymalnie 21 dni przed planowanym rozpoczęciem korzystania z elastycznej organizacji pracy. Pracodawca ma 7 dni na rozpatrzenie takiego wniosku. Do tego czasu musi w formie papierowej lub elektronicznej poinformować pracownika o akceptacji wniosku lub w przypadku odmowy – o przyczynie takiej decyzji, ewentualnie również o innym możliwym terminie zastosowania elastycznej organizacji pracy niż wskazany we wniosku.

Czytaj Więcej

Powstał pierwszy w Polsce Instytut zajmujący się zagadnieniami ochrony danych

Instytut Prawa Ochrony Danych Osobowych utworzono na Akademii Ekonomiczno-Humanistycznej w Warszawie we współpracy z Urzędem Ochrony Danych Osobowych.

Cele działalności Instytutu Prawa Ochrony Danych Osobowych

Utworzenie takiego Instytutu to dość nowatorski pomysł. Jego zadaniem jest zwiększenie świadomości społeczeństwa w zakresie prawa ochrony danych oraz propagowanie najlepszych praktyk i rozwiązań związanych z tym przetwarzaniem oraz ochroną takich informacji. Do zadań Instytutu będzie należało przeprowadzanie badań, sporządzanie raportów, edukowanie, doradztwo, uczestnictwo w procesach tworzenia regulacji prawnych w tej dziedzinie oraz współpraca z innymi podmiotami.

Jan Nowak, Prezes UODO twierdzi, że pomimo wieloletniego funkcjonowania systemu ochrony danych w Polsce, eksperci widzą sporo wyzwań związanych z rozwojem nowych technologii, regulacji prawnych, edukacji społeczeństwa, kształcenia i profesjonalizacji kadr zajmujących się ochroną danych oraz propagowaniem właściwych standardów i najlepszych praktyk w tym obszarze. Wyraża też duże nadzieje związane z powołaniem Instytutu do życia.

Jakub Groszkowski, Zastępca Prezesa UODO, pomysłodawca i realizator powołania Instytutu dodaje, że ta inicjatywa naukowa i doradcza powstała po pięciu latach funkcjonowania RODO. Chce, aby Instytut Prawa Ochrony Danych Osobowych był głównym ośrodkiem w Polsce, zajmującym się ochroną danych. Jednostka ma jednak również za zadanie wspieranie innych instytucji i organizacji, zajmujących się ochroną prywatności.

Instytut nie będzie posiadał żadnych uprawnień

„Na rynku pojawiła się kolejna organizacja zajmująca się promowaniem idei ochrony danych osobowych, a także doradzaniem specjalistom jak rozumieć przepisy dot. ochrony danych. W odróżnieniu od pozostałych, ta posiada błogosławieństwo organu nadzorczego. Pomimo pochwał ze strony organu, nie zapominajmy jednak, że Instytut nie będzie posiadał żadnych uprawnień, a jego wypowiedzi nie będą stanowić oficjalnych stanowisk organu nadzorczego – tak samo jak w przypadku newsletterów prowadzonych przez organ. Powstanie Instytutu jest jednak dobrą wiadomością, wśród członków możemy zauważyć istotnych pracowników UODO i nawet jeżeli Instytut nie stanowi oficjalnego stanowiska organu, to może być do niego bardzo zbliżony. Pokładam duże nadzieje, że Instytut faktycznie nałoży duży nacisk na tworzenie raportów i przeprowadzanie badań. Dane statystyczne stanowią ważne narzędzie w ocenie standardów rynkowych oraz potencjalnych ryzyk dla spółek związanych z wdrażaniem nowych rozwiązań.”

– mówi Damian Bielecki, Specjalista ds. Danych Osobowych w Fundacji Rozwoju Przedsiębiorczości „Twój StartUp”.

Skład Instytutu

Instytut tworzy zespół ekspertów, którzy znają temat ochrony danych osobowych od strony praktycznej i teoretycznej. Są to osoby, które mają duży wpływ na to, jak wygląda w Polsce system ochrony danych. Prezesem Honorowym został Jakub Groszkowski, Dyrektorem Monika Krasińska, Zastępcą Dyrektora Adam Sanocki, funkcję sekretarzy IPODO pełni Anna Dudkowska i Ewelina Janczylik-Foryś. Instytut rozpocznie swoją działalność w maju br.

Czytaj Więcej

O czym sprzedawca zawsze musi poinformować konsumenta?

Zasady określone w art. 546¹ Kodeksu cywilnego obowiązują od 25.12.2014 r., jednak nadal wielu sprzedawców nie stosuje się do nich. Jest to zatem temat, o którym warto przypominać.

Prawo do informacji jako najważniejsze prawo konsumenta w UE

To, że konsument ma prawo do szczegółowej informacji, nie powinno nikogo dziwić. Tym bardziej, że również w polityce Unii Europejskiej podkreślane jest znaczenie tego prawa. Odzwierciedla to m.in. obowiązek, który ciąży na sprzedawcach i dotyczy zapewnienia jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji w każdej transakcji z konsumentem. W UE takie obowiązki informacyjne są istotnym elementem polityki ochrony konsumenta, a ich głównym celem jest zrównoważenie deficytu informacyjnego. Unii Europejskiej od początku wprowadzenia polityki konsumenckiej zależy na tym, aby konsument był odpowiednio poinformowany i miał całą niezbędną wiedzę, która pomoże mu w podjęciu właściwej decyzji zakupowej.

Konsumenci w UE – ale nie tylko – mierzą się z nadmiarem informacji lub co gorsza – z dezinformacją. Takie przepisy, jak chociażby polski art. 5461 Kodeksu cywilnego mają chronić tych, którzy chcą dokonać przemyślanego, świadomego zakupu. European Consumer Agenda 2012 rozszerza ten temat i mówi nie tylko o informacji, ale o “wiedzy konsumenta”, co jest pojęciem znacznie szerszym i kojarzy się przede wszystkim z takim kupującym, który jest świadomy swoich praw na rynku i posiada zakres niezbędnych narzędzi, które ułatwią mu podejmowanie decyzji. 

Prawa konsumenta w Polsce

Jak to wygląda w Polsce? Jako państwo członkowskie Unii Europejskiej, musimy przestrzegać unijnych założeń polityki konsumenckiej. Mamy też jednak własne przepisy. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów traktuje prawo do prawdziwej, pełnej i jak najbardziej rzetelnej informacji jako podstawowe prawo każdego kupującego.

Idealna informacja podawana konsumentowi to taka, która jest przede wszystkim jasna, pełna, zrozumiała, zwięzła i dostosowana do umiejętności przeciętnego kupującego. Dotyczy to informacji zarówno dotyczących oferowanych usług, jak i produktów.

Ku przypomnieniu, jakie konkretnie informacje powinien dostarczyć sprzedający konsumentom, przytaczamy treść wspomnianego wyżej art. 5461. Kodeksu cywilnego:

„§ 1. 

Jeżeli kupującym jest konsument, sprzedawca jest obowiązany udzielić mu przed zawarciem umowy jasnych, zrozumiałych i niewprowadzających w błąd informacji w języku polskim, wystarczających do prawidłowego i pełnego korzystania z rzeczy sprzedanej. W szczególności należy podać: rodzaj rzeczy, określenie jej producenta lub importera, znak bezpieczeństwa i znak zgodności wymagane przez odrębne przepisy, informacje o dopuszczeniu do obrotu w Rzeczypospolitej Polskiej oraz, stosownie do rodzaju rzeczy, określenie jego energochłonności, a także inne dane wskazane w odrębnych przepisach.

§ 2.

Jeżeli rzecz jest sprzedawana w opakowaniu jednostkowym lub w zestawie, informacje, o których mowa w § 1, powinny znajdować się na rzeczy sprzedanej lub być z nią trwale połączone. W pozostałych przypadkach sprzedawca jest obowiązany umieścić w miejscu sprzedaży informację, która może być ograniczona do rodzaju rzeczy, jej głównej cechy użytkowej oraz wskazania producenta lub importera rzeczy.

§ 3.

Sprzedawca jest obowiązany zapewnić w miejscu sprzedaży odpowiednie warunki techniczno-organizacyjne umożliwiające dokonanie wyboru rzeczy sprzedanej i sprawdzenie jej jakości, kompletności oraz funkcjonowania głównych mechanizmów i podstawowych podzespołów.

§ 4.

Na żądanie kupującego sprzedawca jest obowiązany wyjaśnić znaczenie poszczególnych postanowień umowy.

§ 5.

Sprzedawca jest obowiązany wydać kupującemu wraz z rzeczą sprzedaną wszystkie elementy jej wyposażenia oraz sporządzone w języku polskim instrukcje obsługi, konserwacji i inne dokumenty wymagane przez odrębne przepisy.”

Czytaj Więcej

Dyrektywa unijna Omnibus – wszystko, co powinieneś o niej wiedzieć

1 stycznia 2023 r. w polskim prawie zaczęły obowiązywać trzy dyrektywy unijne: towarowa, cyfrowa i Omnibus. Powszechnie jednak utarło się, że zmiany wynikające z wejścia w życie każdej z nich ogólnie nazywane są “zmianami Omnibusa”. 

Dyrektywa unijna Omnibus dotyczy między innymi tych osób, które prowadzą sklepy internetowe. Muszą one m.in. zamieścić na swoich stronach www nowy regulamin sprzedaży lub zmienić dotychczasowy. Posiadanie na swojej stronie nieaktualnego regulaminu może wiązać się ze stratami dla sklepu internetowego.

Rękojmia konsumencka

Ci przedsiębiorcy, którzy sprzedają towary w sklepach stacjonarnych, jak i przez Internet, muszą uwzględnić w swojej działalności tzw. rękojmię konsumencką. Zmiany w tym zakresie dotyczą odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu niezgodności towaru z umową. Co ciekawe, nie dotyczy to nieruchomości. Odtąd inne są warunki uznania towaru sprzedanego konsumentowi za wadliwy, a inne jeśli kupi go osoba prawna, np. spółka, nawet jeśli sprzedany przedmiot jest identyczny. Wynika to z odmienności pomiędzy regulacjami Kodeksu cywilnego, a ustawy o prawach konsumenta.

Wprowadzane zmiany dotyczą sprzedaży konsumenckiej, czyli sytuacji, gdy towar kupuje osoba prywatna albo prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą (JDG). Zasada ta nie ma jednak zastosowania, jeśli JDG kupuje od nas towar w celu dalszej jego odsprzedaży lub gdy ta transakcja w inny sposób ma ściśle zawodowy i profesjonalny charakter. Rękojmia konsumencka nie przysługuje oczywiście kupującym takim jak spółki, osoby prawne, fundacje czy różnego rodzaju instytucje. 

Ponadto, dotychczas, jeżeli wada została ujawniona w ciągu roku od wydania towaru kupującemu, automatycznie przyjmowano, że musiała ona istnieć już w momencie zakupu. Po wejściu w życie nowych przepisów, termin ten został wydłużony aż do dwóch lat.

Kolejna zmiana polega na zobowiązaniu sprzedawcy do odbioru reklamowanego towaru od konsumenta. Konsument składając reklamację nie musi już zajmować się wysyłką. Wyjątkiem jest jednak sytuacja, gdy korzysta on z prawa odstąpienia od umowy z uwagi na istotne wady towaru – w takim wypadku to na kupującym spoczywa obowiązek dostarczenia towaru sprzedawcy (na koszt sprzedawcy). Wg ustawy o prawach konsumenta, sprzedawca powinien wadliwy produkt naprawić lub wymienić na nowy w „rozsądnym terminie”. Termin ten liczy się od poinformowania sprzedawcy o wadzie produktu, a nie – jak wcześniej – od dostarczenia towaru sprzedawcy.

Inną zmianą na korzyść konsumentów jest wprowadzenie domniemania, że wada produktu jest istotna. Obecnie to na przedsiębiorcy spoczywa ciężar udowodnienia, że wada nie jest istotna, a co za tym idzie, że konsumentowi nie przysługuje prawo odstąpienia od umowy.

Od 01.01.2023 r. również nie obowiązuje już krótki okres przedawnienia roszczeń konsumenta o usunięcie wady (naprawę) lub wymianę wadliwego produktu, a także na oświadczenie o obniżeniu ceny czy odstąpieniu od umowy. Dotychczas termin ten wynosił  1 rok od stwierdzenia wady. Obecnie zastosowanie znajdą zasady ogólne przedawnienia roszczeń. Co istotne, sprzedawca nie jest już zwolniony z odpowiedzialności za niezgodność towaru z umową, nawet jeśli konsument wiedział o wadzie w chwili zakupu. 

Nowe przepisy stanowią również, że odpowiedzialność z tytułu udzielonej na dany produkt gwarancji nie może być mniej korzystna dla konsumenta, niż odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu niezgodności tego towaru z umową.

Dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej

Od 01.01.2023 r. weszły w życie również regulacje dotyczące dostarczania konsumentom (i JDG) treści i usług cyfrowych. Wg ustawy, treść cyfrowa to dane wytwarzane i dostarczane w postaci cyfrowej. Usługa cyfrowa to na przykład:

• umożliwienie konsumentowi rejestracji i korzystania z portalu internetowego,
• dostarczanie wszelkiego rodzaju oprogramowania komputerowego lub na urządzenia mobilne,
• wysłanie konsumentowi linka umożliwiającego pobranie e-booka (jednorazowe lub wielokrotne),
• umożliwienie konsumentowi przechowywania plików w chmurze,
• prowadzenie transmisji na żywo,
• newsletter.

A zatem usługa cyfrowa zawsze dotyczyć będzie danych cyfrowych (treści cyfrowej), tzn. przede wszystkim plików elektronicznych (zdjęć, nagrań audio lub wideo, dokumentów tekstowych, np. e-booków). Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby umowa o dostarczanie treści cyfrowych była zawarta z konsumentem w tradycyjnej formie, czyli na piśmie.

Od „Usług cyfrowych” odróżnić należy „Usługi”, które nie dotyczą danych cyfrowych. Usługi (nie cyfrowe) na ogół świadczone są stacjonarnie – to np. usługi sprzątające, kosmetyczne, serwisowe, gastronomiczne, rozrywkowe czy hotelowe.

Omnibus – inne zmiany od 01.01.2023 r.

Dane kontaktowe – W umowach zawieranych na odległość od 01.01.2023 r. konieczne jest informowanie konsumenta o numerze telefonu, na który może dzwonić, gdy chce skontaktować się ze sprzedawcą – dotychczas nie było to wymagane.

Dodatkowe oświadczenia dotyczące prawa odstąpienia od umowy – W przypadku umowy o świadczenie usług zawartej na odległość, zmieniły się nieco zasady utraty przez konsumenta prawa odstąpienia od umowy. Przedsiębiorca powinien zabezpieczyć się na wypadek, gdyby konsument chciał odstąpić od umowy po otrzymaniu świadczenia od przedsiębiorcy. Sytuacja taka byłaby niesprawiedliwa, bowiem nie dość, że firma wykonałaby obowiązki umowne, to jeszcze musiałaby zwracać pieniądze konsumentowi. Dlatego w celu uchronienia się przed takimi negatywnymi skutkami, przedsiębiorca powinien udzielić konsumentom stosownych, określonych prawnie informacji przed rozpoczęciem świadczenia, odebrać od konsumenta wyraźną zgodę, a dopiero później przystąpić do realizacji umowy. Podobne zasady obowiązują w przypadku umowy o dostarczanie treści cyfrowej, a umowa została zawarta na odległość. 

Mieszkanie klienta, wycieczka – Warto zwrócić uwagę na to, że od 01.01.2023 r. termin na odstąpienie od umowy zawartej podczas nieumówionej wizyty w miejscu zamieszkania konsumenta albo podczas wycieczki wynosi 30 dni, a nie 14 dni.

Opinie – Jeśli publikujesz opinie swoich klientów na temat oferowanych produktów lub usług, powinieneś również poinformować, czy te opinie są przez Ciebie zweryfikowane, tzn. czy upewniłeś się, że pochodzą od rzeczywistych użytkowników danego produktu lub usługi. Jeśli opinie są zweryfikowane, opublikuj dodatkowo zwięzłą informację, w jaki sposób to sprawdziłeś.

Wyszukiwarka internetowa – Jeśli udostępniasz innym użytkownikom wyszukiwarkę internetową, powinieneś wyraźnie oznaczyć płatną reklamę i poinformować ich, jeśli przyjąłeś płatność w celu uzyskania przez określony produkt lepszej pozycji w wynikach wyszukiwania. Brak takiej informacji stanowi tzw. nieuczciwą praktykę rynkową.

Obniżka ceny (promocja) – Jeśli komunikujesz swoim klientom obniżkę ceny towaru lub usługi, powinieneś obok informacji o obniżonej cenie zamieścić informację o najniższej cenie tego towaru lub usługi z okresu 30 dni przed wprowadzeniem obniżki. Nie musisz jednak tego robić, jeśli nie chwalisz się promocją, tylko „po cichu” obniżyłeś cenę danego produktu.

Czytaj Więcej