Oszustwo na kryptowaluty i inne przestępstwa kryptowalutowe

Z walutami cyfrowymi wiąże się kilka zagadnień, które mogą stanowić potencjalne zagrożenie. Cryptojacking, wyłudzanie pieniędzy czy phishing to tylko niektóre z nich. W poniższym artykule wyjaśniamy, na jakie zachowania warto zwracać uwagę.

Czy kryptowaluty są legalne?

Zgodnie z art. 44 kodeksu cywilnego waluty cyfrowe stanowią postać mienia („Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe”) oraz – niezależnie od tego – są innym niż pieniądz miernikiem wartości w myśl art. 358 § 2 kodeksu cywilnego („Strony mogą zastrzec w umowie, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego niż pieniądz miernika wartości”). Kryptowaluty zgodnie z art. 45 kodeksu cywilnego nie mogą być też uważane za rzecz, gdyż nie są przedmiotami materialnymi. Są zbywalnym prawem majątkowym.

Warto dodać, że waluta cyfrowa według Polskiego prawa nie jest uznawana za prawny środek płatniczy, jednym z powód takiego stanu faktycznego jest kwestia, że nie emituje jej organ władzy publicznej.

Inną kwestią związaną z obrotem waluty cyfrowej jest ta, którą przedłożyła w Interpelacji nr 1073 Pani Posłanka Hanna Gill-Piątek “Po upadku giełdy kryptowalut BitMarket i samobójstwie jednego z jej założycieli Komisja Nadzoru Finansowego w dn. 30 lipca 2019 r. wydała oświadczenie, pisząc: „KNF nie licencjonuje, nie rejestruje ani nie nadzoruje giełd kryptowalutowych. (…) Kryptowaluty ani obrót nimi nie są elementami rynku finansowego, a często przedstawiane są wręcz jako nieregulowana alternatywa dla tego rynku”.

Stan ten jednak należy bardzo uważnie monitorować w związku z zeszłorocznym Unijnym rozporządzeniem MiCA i zapowiedziami projektu ustawy, która możliwe, że pojawi się już w drugim kwartale tego roku. Należy jednak być szczególnie ostrożnym i uważać na możliwe użycie tej argumentacji przez potencjalnych oszustów. Mogą oni podejmować próby wykorzystania nadchodzących procesów legislacyjnych do budowania socjotechnik, aby przekonać ofiarę, że jakoby wejście w rynek kryptowalutowy jest pozbawione ryzyka.

Przestępstwa kryptowalutowe

Cryptojacking

Cryptojacking to forma cyberataków, w której cyberprzestępcy wykorzystują moc obliczeniową urządzeń ofiar do nielegalnego wydobycia kryptowalut, takich jak Bitcoin czy Monero, bez wiedzy i zgody właścicieli tych urządzeń.

Istnieją dwa główne sposoby przeprowadzania cryptojackingu. Po pierwsze, cyberprzestępcy mogą osadzić złośliwe skrypty JavaScript w witrynach internetowych lub reklamach online. Kiedy użytkownik odwiedza taką stronę, skrypt automatycznie uruchamia się w przeglądarce internetowej ofiary i zaczyna wykorzystywać jej moc obliczeniową do wydobycia kryptowalut. Drugi sposób to zainstalowanie złośliwego oprogramowania (malware) na urządzeniach ofiar, które działa w tle i wykorzystuje ich zasoby do wydobycia kryptowalut.

Aby uchronić się przed cryptojackingiem, warto stosować kilka środków ostrożności. Po pierwsze, zaleca się korzystanie z dobrego programu antywirusowego, który może wykrywać i usuwać złośliwe oprogramowanie. Ponadto, ważne jest regularne aktualizowanie systemu operacyjnego oraz zachowanie ostrożności podczas przeglądania internetu, aby unikać podejrzanych witryn i plików.

Oszustwo na kryptowaluty

Wzrost popularności kryptowalut oraz ich wartości w ostatnich latach sprawiły, że stały się one atrakcyjne także z perspektywy inwestycyjnej. Wykorzystując ten trend, oszuści próbują wyłudzić pieniądze, udając platformy inwestycyjne oferujące szybkie zyski w kryptowalutach lub na rynku forex. Tworzą fałszywe strony internetowe i reklamują się w mediach społecznościowych, pozyskując istotne dane osobowe i logowania do kont bankowych, co naraża ofiary na utratę środków.

Przykładem takiego oszustwa był przypadek Global Maxis, który jako platforma inwestycyjna okazał się pułapką. Osoby przekonane do rejestracji na stronie internetowej były kontaktowane przez konsultantów, którzy zachęcali do instalacji oprogramowania umożliwiającego zdalną kontrolę komputerów. Dzięki temu oszuści przejmowali kontrolę nad urządzeniami klientów, uzyskując dostęp do ich kont bankowych i dokonując nieautoryzowanych przelewów środków poza granice kraju. Podczas rejestracji na stronie Global Maxis wymagane było także podanie danych osobowych, włączając w to skan dowodu osobistego. To pozwoliło przestępcom na pozyskanie danych, które wykorzystali do zaciągania kredytów i pożyczek na szkodę ofiar. W rezultacie osoby uwikłane nie tylko straciły pieniądze z konta bankowego, lecz także znalazły się w długach.

Pig Butchering i portale randkowe w Azji

W Azji stosunkowo powszechnym zjawiskiem stał się tzw. pig butchering. Do tego oszustwa dochodzi często na portalach randkowych. Przestępca udając kobietę, która nie ma szczęścia w miłości bądź zaradnego mężczyznę, buduje relację z ofiarą. Z czasem zaczyna inicjować tematy związane z inwestowaniem. Sprawca daje jej zarobić, aby zyskać zaufanie, prosząc z czasem o powierzenie mu większej ilości pieniędzy. Gdy ofiara wpłaci je na kontrolowaną przez przestępcę platformę, kontakt się urywa. Warto zauważyć, że doniesienia na temat podobnych sytuacji są już zgłaszane przez polskich użytkowników najpopularniejszych aplikacji randkowych.

Przestępstwa kryptowalutowe w polskim prawie

Należy mieć na uwadze, że obecna legislacja staje się coraz bardziej szczegółowa w przypadku walut cyfrowych. Dowodem na to jest choćby obowiązująca od początku roku nowelizacja Ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu z 2018 roku. Coraz bliżej są również zmiany związane z koniecznością implementacji Unijnego rozporządzenia MiCA. Będą one wymuszać stosowanie określonych praktyk mających zacieśniać pole do nadużyć związanych z kryptowalutami. Przepisy będą dotyczyły choćby zmniejszenia anonimowości, która w aspekcie opisanych wcześniej sytuacji, jest tak atrakcyjna dla potencjalnych oszustów.

Oszustwo na kryptowaluty – jak reagować?

Kiedy znajdziemy się w którejś z opisanych sytuacji, bardzo ważny jest czas reakcji oraz narzędzia, z których korzystaliśmy w celu przekazania środków. Jeśli był to przypadek wykorzystania systemu bankowego, należy to natychmiast zgłosić do swojego banku, który zabezpieczy nasze konto elektroniczne. Następnie należy niezwłocznie zgłosić policji zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, które najprawdopodobniej będzie procedowane na podstawie art. 287 kk. Jego treść brzmi: “Kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub wyrządzenia innej osobie szkody, bez upoważnienia, wpływa na automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie danych informatycznych lub zmienia, usuwa albo wprowadza nowy zapis danych informatycznych, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.”. Potwierdzenie zgłoszenia należy następnie przekazać do banku. Zależnie od rozwoju sytuacji, możemy finalnie odzyskać pieniądze na podstawie decyzji instytucji finansowej lub wyroku sądu.

Opracowanie: Adam Manikowski
Źródło: opracowanie własne + Polskie Stowarzyszenie Bitcoin, FUNDACJA INSTYTUT CYBERBEZPIECZEŃSTWA