Rodzaje umów cywilnoprawnych

Umowy cywilnoprawne stanowią fundament obrotu gospodarczego i codziennego funkcjonowania społeczeństwa. W polskim systemie prawa umów, opartym na Kodeksie cywilnym z 1964 roku, wyróżnia się kilka podstawowych rodzajów umów cywilnoprawnych. W poniższym artykule wyjaśniamy ich definicje.

Umowa sprzedaży

Najbardziej powszechną umową cywilnoprawną jest umowa sprzedaży. Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu tę rzecz, natomiast kupujący zobowiązuje się odebrać rzecz i zapłacić sprzedawcy cenę. Umowa ta może dotyczyć zarówno rzeczy ruchomych, jak i nieruchomości. W przypadku nieruchomości wymagana jest forma aktu notarialnego.

Umowa o dzieło

Umowa o dzieło jest umową rezultatu. Przez tę umowę przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Przedmiotem umowy o dzieło może być np. naprawa samochodu (tak orzekł Sąd Najwyższy w postanowieniu z 10 marca 2021 roku, sygn. akt II USK 119/21), wykonanie strony internetowej czy napisanie książki. Ważnym elementem tej umowy jest to, że przyjmujący zamówienie odpowiada za końcowy rezultat pracy.

Umowa zlecenia

Umowa zlecenia jest umową starannego działania, w której zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonych czynności dla zleceniodawcy. W odróżnieniu od umowy o dzieło, tutaj liczy się staranność, a nie konkretny rezultat. Typowymi przykładami są usługi prawne, księgowe czy konsultingowe. Zleceniodawca ma prawo kontrolować sposób wykonania zlecenia, ale nie może wymagać konkretnego wyniku.

Umowa najmu

Umowa najmu dotyczy oddania rzeczy do używania w zamian za wynagrodzenie, zwane czynszem. Najem może dotyczyć zarówno rzeczy ruchomych, jak i nieruchomości. W umowie najmu szczególnie istotne są zapisy dotyczące okresu najmu, wysokości czynszu oraz ewentualnych warunków wypowiedzenia umowy. Umowa najmu lokalu mieszkalnego podlega dodatkowym regulacjom ustawy o ochronie praw lokatorów.

Umowa dzierżawy

Podobna do umowy najmu, umowa dzierżawy również dotyczy oddania rzeczy do używania, ale z dodatkowym prawem do pobierania pożytków. Najczęściej spotykana w kontekście nieruchomości rolnych, gdzie dzierżawca oprócz korzystania z gruntu, ma prawo do zbierania plonów. Umowa dzierżawy musi określać czas trwania dzierżawy oraz wysokość czynszu dzierżawnego.

Umowa pożyczki

Umowa pożyczki polega na przeniesieniu własności określonej ilości pieniędzy lub rzeczy oznaczonych co do gatunku na pożyczkobiorcę, który zobowiązuje się zwrócić taką samą ilość pieniędzy lub rzeczy tej samej jakości. Umowa pożyczki może być nieodpłatna, jednak w praktyce często pożyczkodawcy naliczają odsetki. Umowa pożyczki powyżej określonej kwoty (obecnie 1000 zł) wymaga formy dokumentowej (np. w formie skanu).

Umowa darowizny

Umowa darowizny to umowa, w której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku. Darowizna może dotyczyć zarówno rzeczy ruchomych, nieruchomości, jak i praw majątkowych. Ważnym elementem umowy darowizny jest brak ekwiwalentu – obdarowany nie musi świadczyć niczego w zamian.

Umowa użyczenia

Umowa użyczenia jest umową nieodpłatną, na mocy której użyczający oddaje biorącemu rzecz do bezpłatnego używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony. Po upływie tego czasu biorący zobowiązany jest zwrócić rzecz w stanie niepogorszonym. Umowa użyczenia różni się od najmu brakiem odpłatności, co czyni ją korzystniejszą dla biorącego.