Wzór użytkowy a wzór przemysłowy – definicje, przykłady
Zarówno wzory użytkowe, jak i wzory przemysłowe są przedmiotami ochrony Urzędu Patentowego RP. Co ciekawe, badania wykazują, że firmy, które są właścicielami praw własności intelektualnej, często osiągają wyższe przychody na pracownika oraz wyższe wyniki finansowe. W poniższym artykule wyjaśniamy, czym jest wzór użytkowy i przemysłowy oraz podajemy ich przykłady.
Co to jest wzór użytkowy?
Zgodnie z definicją, którą posługuje się Urząd Patentowy RP (art. 94 ust. 1 Ustawy „Prawo własności przemysłowej”, dalej „PWP”), wzór użytkowy to “nowe i nadające się do przemysłowego zastosowania rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu lub budowy przedmiotu o trwałej postaci albo przedmiotu składającego się ze związanych ze sobą funkcjonalnie części o trwałej postaci”.
Wymóg postaci przedmiotu uznaje się za zachowany także, gdy wytwór według wzoru użytkowego zdefiniowany jest przestrzennie przez powtarzalne elementy o stałym stosunku rozmiarów. Z kolei trwała postać przedmiotu wzoru użytkowego zachowana zostanie również, gdy wytwór według wzoru użytkowego zmienia swoją postać w związku z korzystaniem zgodnym z przeznaczeniem.
W Polsce na wzór użytkowy udzielane jest prawo ochronne. Pod warunkiem uiszczenia opłat, trwa ono 10 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym RP. Daje ono wyłączność na korzystanie ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na terenie danego państwa.
Wzór użytkowy – przykłady
W Urzędzie Patentowym RP zarejestrowano już takie przykłady wzoru użytkowego, jak paleta do transportu paneli ogrodzeniowych, skrócona przyczepa o podwyższonej manewrowości, element wykonawczy maszyny do grawerowania czy mobilna podkładka pod nadgarstek. Przykładami wzoru użytkowego mogą być również przedmioty doskonale nam znane, jeżeli wyróżniają się zastosowanymi rozwiązaniami technologicznymi, np. rower, zapalniczka, woreczek z zapięciem strunowym czy młot elektryczny.
Urząd Patentowy RP informuje, że wzorem użytkowym nie mogą być rozwiązania niezdeterminowane co do ukształtowania przestrzennego, czyli sposoby, układy elektryczne czy hydrauliczne, algorytmy czy kremy i maści. Nie mogą to być też odkrycia i teorie naukowe, metody matematyczne, wytwory o charakterze jedynie estetycznym, schematy czy informacje. Za wzory użytkowe nie uważa się także wytworów lub sposobów sprzecznych z zasadami nauki.
Prawo ochronne na wzór użytkowy
Na przestrzeni lat, wraz z kolejnymi nowelizacjami, modyfikowane było ukształtowanie instytucji wzoru użytkowego. Niezależnie jednak od tych zmian, pojęcie wzoru zawsze lokowane było gdzieś pomiędzy niedookreśloną jeszcze ideą a konkretnymi, mechanicznie odtwarzanymi przedmiotami.
Jak wskazuje się w literaturze, jedynie patent na wynalazek i prawo ochronne na wzór użytkowy zabezpieczają rozwiązania techniczne, czyli de facto funkcje, które spełniać będzie produkt wytworzony przy zastosowaniu takiego wzoru użytkowego lub wynalazku[1].
Co to jest wzór przemysłowy?
Zgodnie z definicją (art. 102 ust. PWP) wzorem przemysłowym jest “nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, fakturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację”. Wzór przemysłowy ma chronić wygląd zewnętrzny dowolnego produktu przemysłowego lub rzemieślniczego (z wyłączeniem programów komputerowych).
Aby lepiej zrozumieć czym jest wzór przemysłowy, należy sięgnąć do jego korzeni. Analizując międzywojenne ustawodawstwo dotyczące prawa patentowego, nie znajdziemy jednak ani słowa o wzorze przemysłowym. Wszystko dlatego, że wówczas nazywano ten przedmiot ochrony „wzorem zdobniczym”. Można zatem uprościć, iż wzór przemysłowy to design.
Na wzór przemysłowy udzielane jest prawo z rejestracji, potwierdzone wydaniem świadectwa rejestracji. Wzory przemysłowe chronione są przez okres 5 lat z możliwością przedłużenia ich ochrony na kolejne okresy ochronne. Rejestracja wzoru przemysłowego może trwać maksymalnie do 25 lat.
Celem zastrzeżenia wzoru przemysłowego jest ochrona intelektualnej twórczości projektanta oraz zapobieganie nieautoryzowanemu wykorzystaniu wzoru przez konkurencję.
Wzór przemysłowy – przykłady
Wzorem przemysłowym mogą być produkty dwuwymiarowe, np. etykiety, wzory graficzne, logo czy ornamentacja oraz klasyczne przedmioty przestrzenne, takie jak buty, opakowania, urządzenia elektryczne, ubrania, elementy dekoracyjne, meble czy zabawki. Przykładem wzoru przemysłowego jest też klasyczny kształt szklanej butelki Coca-Coli.
Ochrona wzoru przemysłowego nie obejmuje więc cech wytworu wynikających wyłącznie z jego funkcji technicznej. Nie może to być np. gwint nakrętki o konkretnym kształcie.
Źródła:
[1] M. Balicki, 6.14. Wzór użytkowy w relacji do innych przedmiotów ochrony praw własności intelektualnej [w:] Ochrona wzorów użytkowych, Warszawa 2020.
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej
Czytaj Więcej