Przeniesienie praw autorskich vs. licencja. Co kiedy wybrać?

To prawa własności intelektualnej odgrywają dziś kluczową rolę w regulowaniu korzystania z utworów i działań twórczych. Dlatego zrozumienie różnic między przeniesieniem praw autorskich a udzieleniem licencji staje się istotne zarówno dla twórców, jak i nabywców praw. W poniższym artykule wyjaśniamy najważniejsze różnice między tymi pojęciami.

Przeniesienie praw autorskich majątkowych

Przeniesienie praw autorskich stanowi trwałe przekazanie uprawnień do danego utworu na nabywcę, co oznacza, że twórca traci możliwość korzystania z utworu na polach eksploatacji objętych przeniesieniem. Z kolei w przypadku licencji prawa pozostają w gestii twórcy, a licencjobiorca jedynie nabywa czasowe uprawnienie do korzystania z utworu zgodnie z warunkami umowy.

Prawa autorskie osobiste i majątkowe

Prawa autorskie obejmują prawa osobiste i majątkowe. Prawa osobiste dotyczą głównie związków twórcy z dziełem, podczas gdy prawa majątkowe skupiają się na aspektach ekonomicznych związanych z wykorzystaniem utworu przez inne podmioty. Innymi słowy, prawa osobiste obejmują prawo do tego, aby twórca mógł zostać uznany za autora utworu, oznaczać go własnym nazwiskiem lub pseudonimem oraz zachować integralność i oryginalną formę utworu, a także zapobiegać wszelkim zmianom bez jego zgody. Prawa osobiste są niezbywalne, nie można się ich zrzec ani ograniczyć czasowo, dotyczą one relacji twórcy z utworem. 

Prawa majątkowe są zbywalne, dziedziczne i co do zasady zazwyczaj wygasają po siedemdziesięciu latach (jest jednak wiele wyjątków od tej reguły). Umowy o przeniesienie tych praw muszą być sporządzone w formie pisemnej, określając jasno pola eksploatacji utworu i wynagrodzenie dla twórcy. W przypadku przekazania praw nieodpłatnie, taka sytuacja musi być wyraźnie zaznaczona w umowie. Osoba nabywająca prawo majątkowe może otrzymywać wynagrodzenie za korzystanie z utworu przez inne podmioty, zazwyczaj w formie honorarium lub opłaty licencyjnej, kontrolować publiczne udostępnianie utworu, na przykład poprzez publikację, wystawianie czy nadawanie, dokonywać kopii utworu, na przykład poprzez druk, nagranie audio lub kopiowanie cyfrowe oraz decydować o dystrybucji fizycznych kopii utworu, takich jak książki, płyty CD czy filmy.

Warto zaznaczyć, że przeniesienie praw autorskich nie obejmuje praw osobistych, a nawet po takim przekazaniu twórca nadal zachowuje niektóre osobiste prawa autorskie, takie jak prawo do autorstwa, oznaczania utworu własnym nazwiskiem lub pseudonimem, oraz prawo do nienaruszalności treści i formy utworu. W przypadku naruszenia tych praw, nawet po przeniesieniu praw majątkowych, twórca ma prawo do ochrony swojej tożsamości jako autora utworu.

Licencja – rodzaje, zakres uprawnień

Licencja, w kontekście prawa własności intelektualnej i publicznego prawa gospodarczego, to formalne upoważnienie do korzystania z dóbr niematerialnych innych podmiotów. W obszarze prawa własności intelektualnej, licencja umożliwia legalne wykorzystywanie cudzych twórczych osiągnięć. 

Zakres uprawnień licencjobiorcy może być pełny, pozwalając na korzystanie z dobra w taki sam sposób, jak licencjodawca, lub ograniczony, obejmujący tylko pewne aspekty. Licencje mogą być również wyłączne, gdzie licencjodawca zamyka dostęp do innych licencjobiorców, bądź niewyłączne, umożliwiając jednoczesne korzystanie wielu stronom. Istnieje także możliwość sublicencjonowania, czyli udzielania dalszych licencji przez pierwotnego licencjobiorcę.

Warto zaznaczyć, że licencja jest czasowa. W praktyce oznacza to, że zawsze trwa ona przez jakiś czas, a później się kończy. Czas jej trwania może być natomiast dowolny, wynosić tydzień, pół roku lub 10 lat. Jeśli chcemy zawrzeć licencję na czas określony powyżej 5 lat, wówczas po upływie 5 lat uważa się licencję za zawartą na czas nieokreślony. Równie dobrze od razu możemy to zrobić na nieokreślony z góry okres – aby go przerwać, należy wypowiedzieć licencję. 

Rodzaje licencji są zróżnicowane, zarówno ze względu na źródło, obowiązki licencjodawcy, jak i prawa licencjobiorcy. Licencje dobrowolne są udzielane przez uprawnione podmioty, podczas gdy licencje przymusowe są nakładane przez Urząd Patentowy lub wynikają bezpośrednio z przepisów ustawy. Licencje mogą być także negatywne, ograniczając jedynie korzystanie z danego dobra, lub pozytywne, nakładając na licencjodawcę obowiązek aktywności.

Przeniesienie praw autorskich a licencja – najważniejsze różnice i cechy wspólne

Przeniesienie praw autorskich różni się od licencji przede wszystkim naturą przekazania uprawnień do utworu. Przeniesienie praw jest trwałe i oznacza stałą utratę przez twórcę możliwości korzystania z utworu na polach eksploatacji objętych przeniesieniem. Licencja jest z kolei ograniczona czasowa, co oznacza, że licencjobiorca nabywa jedynie tymczasowe uprawnienie do korzystania z utworu zgodnie z warunkami umowy, a prawa pozostają w gestii twórcy. 

Cechą wspólną licencji i przeniesienia praw autorskich jest z kolei pisemność – w obu przypadkach wymagana jest więc forma pisemna pod rygorem nieważności. Co więcej, zgodnie z Art. 65 “w braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji.” Podczas konstruowania postanowień umownych dotyczących przeniesienia praw autorskich majątkowych wymagane jest więc precyzyjne ich sformułowanie.